’’ ٹرمینس‘‘ ول اک جھات ۔
ریل گڈی تے ٹیشن نال اساڈا اِک Romanticجیہا تعلق خورے ایس لئی ہوندا اے پئی گڈی جدائی تے ملاپ دا وسیلہ ہندی اے۔ جدائی ۔۔۔جیدا اِک اِک پَل صدیاں توں بھاری ہندا اے تے ملاپ ۔۔۔جدیاں صدیاں پل وچ گزر جاندیاں نیں۔ ریل گڈی دا انجن خورے کَدتوں چھک چھک تے کو کو کردا اپنے اندر دے مسافراں دیاں کہانیاں سنا ون وچ رُجھیا ہویا اے۔ کدی ایہدی چھک چھک آون والیاں نوں اڈیکدے دِلاں دی دَھک دَھک بن جاندی اے تے کدی ایہدی کُو کُو وچوں سجناں توں وچھڑن والیاں دیاں کوکاں تے ہوکے سنائی دیندے نیں ۔ریل گڈی دا سفر تھلیوں اُتے یا اُتوں تھلے دا سفر نئیں سگوں دھرتی تو ںدھرتی دا سفر اے۔ دو نقطیاں دےوچکار لا پینڈا… اک اجہی لکیر جیڑی محبتاں دا تعلق جو ڑ دی اے ۔ محبت دی ادھی نینہ وچھوڑے تے ادھی ملاپ تے ہوندی اے ۔ نکیاں بالاں نوں وی ریل گڈی، اوہدیاں لینا ں، ٹیشن تے بتیاں نال گوڈھا پیار ہندا اے۔ خورے ایس لئی پئی اوہناں وی وڈیاں ہوکے وچھوڑے تے ملن دے سفراں دا پاندھی ہونا ہندا اے یاں ماپیاں دیاں اڈیکاں تے آساں اوہنا ںدی روح بن جاندیاں نیں تے اوہ جھوٹے لین دے بہانے ماپیاں ولوں لبھیاں محبتاں دے کدی نہ مکن والے پینڈے ول پیر و دھانا چاہندے نیں۔
انج وی جے ریل گڈی دے کردار تے جھات پائیے تے جاپدا اے پئی ایہہ دو زمانیاں دے وچ رابطے دا کم کردی اے۔ اک ٹیشن توں دوجے ٹیشن دا پینڈا ماضی توں مستقبل داپینڈا اے۔ وچھوڑے توں ملاپ وَل دا پینڈا۔ پر سوال ایہ جمدا اے پئی ریل گڈی آپ کیہ اے؟ حال…’’ ایتھے ‘‘ تے‘‘ اوتھے‘‘ نوں ملاون والا پُل… گڈی دا سوار آپ دی تے گڈی دا حصہ ای ہوندا اے جیڑا گزریا کل دی اے تے اون والا کل وی… تے سب توں ودھ ایہناں دَوواں دا’’ اَج‘‘ وی۔ بندے دی ایہوای شناخت، نظم ’’ ٹرمینس‘‘ دا موضوع اے۔
نظم پڑھدیاں انج جاپدا اے پئی بندہ جویں اک خاصRomanticماحول دا قیدی بن گیا ہووے۔ ایہہ رومانس اک بچے دار ومانس وی اے تے فکردی اک خاص سطح تے پُجے بندےدار ومانس وی ۔ اک قصہ سناندا اے تے دو جا ایس قصے وچ اپنے آپ نوں لبھن دی کوشش کرا داے۔ نظم چنیوٹ دے نیڑے چھنی کچھی دے پرانے ٹیشن دے آلے دوالے بنی گئی اے۔ اودوں چنیوٹ تو ںلنگھدے دریا اُتے پل نئیں سی ہونداتے گڈی دریا دے اَوسے پاسے رُک جاندی سی۔ شاعر دی خیال اڈاری نے نظم نوں آفاقی بنا دتا اے۔ ریل گڈی حیاتی دی گڈی بن گئی اے تے دھرتی ’’چھنی کھچی‘‘ دا ٹیشن۔
نظم دیا ںساریاں علامتاں مضبوط تے جاندار نیں تے سب توں ودھ ایہ پئی ایہہ علامتاں قصے دے انداز وچ آکھی گئی ایس نظم دی لوڑ جاپدیاں نیں۔
یہی بس سنا ہے کہ جب
شام ڈھلتی
ہوا تیز چلتی
مکاتب میں چھٹی کا اعلان ہوتا
مدرس کی دستار
کھونٹی سے نیچے اُترتی
سیہ ناگ بن کر
خزانے پہ کنڈلی سی اک مار کر بیٹھتی
۔۔۔۔۔۔۔
۔۔۔۔۔۔۔
سنا ہے وہاں اک پہاڑی نے
پٹڑی پہ دھونی رمائی ہوئی ہے
چوتھی، پراسرارسی کھونٹ کے درپر
ڈائن بنی بال کھول کھڑی ہے
ریل گڈی دا سفر کر دیا ں کردیاں شاعر نوں اپنے ‘‘ ہوون‘‘ دا ادراک ہونا نظم داTurning Pointاے ۔جیویں انجن دی تھاں اوہ آپ گڈی کھچ رہیا ہووے تے اوہ اک اجہی گنڈھ وانگوں ہووے جیدے وچ چھنی کچھی لُکیا اے۔ حیاتی نوں ایس انداز نال ویکھنا کجھ ای لوکاں نوں نصیب ہوندا اے تے نظم دا شاعراوہناں وچوں اک اے۔
ایس نظم داپنجابی رُوپ ویکھو :
ٹرمینس! اَوتھے تے بس کجھ وی نہیں سی نکاجیہا لوہے دا اِک چَورس کمرہ جہڑا گھر دفتر نالے ٹِکٹاں ویچن والی کھڑکی سبھے کجھ سی کمریوں باہر نظریںآوندی رَتی بتی… سوہا سگنل تے اِس رتی بتی تھلے کالیاں ، ریل گڈی دیاں لَیناں اِ ک پہاڑی دے نال کھیہ کے رُکیاں ہو یاں کنیاں صدیاں توں اَوتھے ای چھنی کھچی دے پَیراں وچ وِچھیاں ہویاں… مریاں ہویاں سُنیا اے پئی ایہو سنیا اے پئی اوتھے شام دے ویلے جھکھڑ جھُلدے وِچ سکولاں چھٹی والی ٹَلی وَجدی کِلی ٹنگیا ماسٹر جی داے سِر دا کُلہ کِلی نالوں تھلے لہندا کُنڈلی مار خزانے اُتے عِلماں، ہُنراں ، دانایاں تے عقلاں بھرے خزانے اُتے کالے سپ دے وانگوں بہندا عقلاں بھریا فَیر خزانہ
سَوٹی پھڑ کے اُٹھ کھلوندا تے چاندی دے بھانڈیاں وانگوں وَجدار ہندا تے اُس ویلے بال اَیا نے میرے ور گے اپنے پنڈدیاں گلیاں دے وچ چارے پاسے دَوڑاں لاندے کھِلر جاندے، دَھیلیاں وانگوں ساڈے کوٹھے… سوہنے کوٹھے سانوں اپنے وَل بلا ندے دَھیلیاں والیاں، پیسے والیاں بُگنیاں وانگوں پر کیہ دَسیے اَسیں تے نہیں ساں اس بُگنی دے پیسے دَھیلے ایس لئی پئی اسیں ساں ویلے دے چکر وچ اپنا مُل لگا ون والے آوندے ویلے دی مَنڈی وچ لکھاں ہتھاں وچوں لنگھ کے
رات دا پچھلا پہر جو ہوندا چلدیاں ٹھنڈیاں تیز ہوا واں ساڈے ورگے… بال اَیانے اپنے پیونال اَڑیاں کردے اَوہنوں کہندے سانوں ٹیشن تے لے جائو چھنی کھچی اَج وَکھائو سنیا اے پئی
ٹیشن اُتے اک پہاڑی ڈیرہ لایا پٹڑی اُتے دھونی لائی ڈیناں وانگوں سرنوں کھول کے آن کھلوتی وَال کھلارے سانوں ٹیشن تے لے جائو چھنی کھچی اَج وکھائو وعدہ ساڈے نال کروجی بابا… وعدہ ساڈے نال بابا سانوں سینے لا کے دوجیاں وانگوں ایہو کہندے کیہ لبھو گے میرے بچیو ا وتھے جاکے اوتھے کیہ اے دَھر یا ہویا اوتھے تے بس لو ہے وارَتا کمرہ اے کمریوں اَگے جتھے ریل دی پٹڑی مُکدی کالے رنگ دا اک تختہ اے تختے تے لکھیا ہویا اے ’’ ایتھوں اَگے کجھ وی نہیں جے‘‘ میرے بچیو میں آں کدتوں کھلیا ہو یا کالے رنگ دے تختے اگے مینوں ویکھو مینوں غور دے نال جے ویکھو آپے فیصلہ کر لو بچیو! اَسیں نہ منندے غصے ہو کے اڑیاں کردے
اسیں نہیں کجھ وی جانندے بابا سانوں تے بس چھنی کچھی اَج وکھائو وعدہ ساڈے نال کرو جی بابا! وعدہ ساڈے نال
فیر کیہ ہو یا اِک دیہاڑے اپنے پیو دی اُنگل پھڑ کے اپنے پِنڈ توں ، ریل گڈی دے ڈبے آئے خوشیاں ساڈے جثّے دے وچ نچن لَگیاں دِل دی دَھک دَھک تیز انجن دی چَھک چَھک بن گئی دَھک چھک، چھک دَھک دل تے انجن، انجن تے دل اِک مُک ہووئے انج لگیاپئی ریل دا اِنجن… ساڈا جثہ ریل گڈی دی پر چھائیں اے ساڈے پچھے ڈِگدی، اُٹھدی ، رِڑدی ہووئی
تے فیر اَوتھے انج ہو یا پئی ریل گڈی دیاں باریاں ہس کے ہتھ ہلایا سانوں اپنے وَل بلایا اِک اَن ڈٹھانواں تماشا فیرو کھایا انج ڈِٹھاپئی ساری دھرتی مُنجی دے سِٹیاں دے تھلے لُکی پئی اے
اُڈدے پنچھی وِچ قطاراں تکِھیاں نظراں دے نال دھرتی تکدے پئے سَن پنچھیاں اُتے ریشمی بدل ٹوٹے ٹوٹے وکھرے پئے سن اَوتھوں اُتے جد تکیا تے نیلا پنڈ ا اَسماناں دا ٹوٹے ٹوٹے بدلیاں وِچوں دِکھ رہیا سی
سارے لَوکی تکدے پئے سن فیر’’ اساں‘‘ دے موٹے کمبل دے وچوں اِک اَکھ جئی کھلی ، ہَولی ہَولی باری کھُلی ’’ میں‘‘ منہ باری وچوں کڈھ کے ایہہ پچھیا پئی جاندا ایں توں اَسماناں توں اَگے کیہ اے پچھے مڑ کے میں تکیا تے پنچھی ، دھرتی، بدل وَیکھے دھواں چھڈ دا ہویا انجن تے انجن دے پلے بدھی ریل گڈی سی ریل گڈی دے اندر تکیا اپنا بابا تے اوہدے نال دوجے بندے بیٹھے ہوئے تے فیر اوس چمکدے پل وچ میں تے آپے اک تریل داقطرہ بن کے دھرتی دی پلکاں دے اُتے کَنبن لگیا
سوچن لگیا اپنے آپ دے ’’ ہوون‘‘ اُتے اپنے آپ دے ہوون اُتے سوچن لگیا فیر میں ڈَریا چھنی کچھی دے ٹیشن دی خوشبو سُنگھ کے کالے انجن ماریاں چیکاں اس دادھواں پچھے نسیا نسدا انسدا دھواں ریل دے ڈھڈ وچ وڑیا فیر اُس ویلے میرا بابا ہوش سنبھال کے آکھن لگا اُٹھ جائو ہُن پندھ مکیا جے ریل گڈی چوں اَپنیاں اَپنیاں شَیواں چک لو دھرتی اُتے آکے ویکھو موجاں مانوں ریل گڈی دے رُکدیاں ای میں پیرو دھایا… باہر آیا دَھک دَھک کر دے ویلے دی گودی آڈگا چھنی کچھی اُتے وکھرے جمے ٹوٹے اُتے برفاں وانگوں رُکیا میں تکیا پئی میرے چار ے پاسے کجھ نئیں نظر نہ آیا اپنا بابا نہ انجن نہ گڈی اَوتھے دوھواں تے اَگ کجھ دی نہیں سی
بس سَن ریل گڈی دیاں لیناں جیڑیاں مردہ پَل دے وانگوں دھرتی تے پئیاں ہویا ں سَن
پر میں مردہ پل تے نہیں ساں میرے والاں تھلے رکھے میرے سُکے ہوٹھاں اُتے کنبدیاں پلکاں والیاں باریاں کھُل رہیاں سن ایہناں باریاں دے وچوں میں ڈاہڈی دھند وچ چھنی کچھی دے ٹیشن دے چورس لوہے دے کمرے نوں سگنل تے سگنل دے تھلے اوس پہاڑی نوں وی جس نے کالی ریل دیا ںلیناں سن ڈکیاں ہوئیاں ایہناں سب نوں پہچانن دی کوشش کیتی فیراس پل ای میر یاں اَکھاں روشن ہوئیاں اوس پہاڑی توں اَگے میں ڈاڈھی دُھندنوں چیر کے ڈِٹھا جھگاں چھڈا دا ہویا دریا جیڑا اَتھرے گھوڑے وانگوں غصے بھریا دوڑ رہیا سی جس دی کنڈتے بھار نہیں سی کالے لوہے دا، اک پل دا یا کاٹھی دا
خورے کدتک نسدیاں وگدیاں شیواں وچ میں کھُبیا رہیندا پر میں تکیا دریا وچوں چکنے پتھراُتوں اُڈیا ہویا پنچھی دوجے کنڈے دے وَل آیا تے فیر میریاں حیرانی نال اَٹیاں اَکھا ںنے ڈِٹھا پئی اودھردوجے کنڈے تے وی رَتی بتی ، سوہا سگنل لوہے دا چورس کمرہ سی ریل دی پٹڑی اودھر وی انج پئی ہووئی سی مردہ جہے اک پل دے وانگوں دَھرتی اُتے جھگ چھڈ دے دریا دے وَلے کالیاں ننگیاں بانہواں اَڈ کے
اوس گھڑی اُس جاگدے پل وچ خورے کتھوں چانن آیا مینوں اپنی گودی لے کے آکھن لگا پُل نہ ہوندا تے فیر’’ایتھے‘‘ تے ’’ اوتھے‘‘ وچ زنگے گزرے وَیلے دے تے آوندیاں روشن گھڑیاں اندر رُکیا ہویا ’’ ہن‘‘ دا ایہہ پَل کجھ نہ ہوندا
ایہہ سگنل، ایہہ بلدی بتی سوہا سگنل… رتی بتی اُچی کندھ پہاڑی والی لوہے دا ایہہ چورس کمرہ اک نُقطے تے قائم تے آباد رہوے دا وَیلے دے لمے دھاگے وچ چھنی کچھی تے اِک گنڈھ اے گنڈھ جے کھل گئی کجھ نہ رہے گا !
پر ایہہ اَج میں سوچ رہیا آں میں تے آپ وی اِک نکی جہی گنڈھ ورگا ساں میرے اندر چھنی کچھی ای لکیا سی اَوس دیہاڑے میں جے اوس گھڑی دے پل نوں ٹَپ جاندا تے فیر نہ رُکدا جھگ چھڈ د ا دریا جے مینوں رستہ دیندا تے میں آپے اَگے ودھ کے دور خلاواں دے وچ ہر اِک آوندی جاندی واج دے کولوں جھولی اڈ کے منگدا پھردا اَزلاں تے اَبداں دے وچ میں رُلدار ہندا بے نامے، بے راہے رُلدا رُلدا رہندا، رُلدا رہندا ٹُٹیاں ہوئیاں اَتھرے گھوڑے دیاں رَکاباں
دے نال میں تے چمڑیا ہویا رُلدا رہند ا ! رُلدا رہندا !!
Asad Mustafa
مئی 18, 2020Nice translation
Mahmood Pasha
مئی 18, 2020بہت اچھی تحریر